Z moich wieloletnich doświadczeń wynika, że coraz więcej przedsiębiorstw stosuje różnorodne praktyki walki ze stratami wody. Sam jestem autorem wieloaspektowego programu ograniczania tych strat, składającego się z 9 obszarów, który z powodzeniem wdrażam u swoich klientów.
Jednak wielu z nich chce zacząć od rzeczy „wielkich” – takich jak GIS, strefowanie czy monitoring, zapominając, że zmniejszanie strat pozornych zaczyna się po prostu od… wodomierza. Po prostu, a jednak nie prosto, ponieważ chcąc zoptymalizować dobór wodomierzy w przedsiębiorstwie, należy zdać sobie sprawę, że:
- Obecnie nie ma żadnego obowiązującego aktu prawnego, który jednoznacznie stwierdza, w jaki sposób należy dobierać wodomierze, a wiele przedsiębiorstw przewymiarowany wodomierz zastępuje wyższą klasą – parametr R,
- w prawie podane są jedynie ogólne warunki – na przykład wielkość wodomierza dobiera się na podstawie szacowanego strumienia objętości, ciśnienia oraz właściwości fizycznych i chemicznych,
- nie ma urealnionych wzorów obliczeniowych, a te, które funkcjonują w praktyce – z lat 90., zawyżają wielkość wodomierzy,
- przewymiarowany wodomierz nie tylko więcej kosztuje, ale również zazwyczaj nie domierza pewnej ilości wody dla przedsiębiorstwa wodociągowego.
Czy w tym szaleństwie jest metoda?
W związku z tą niejednoznacznością już wiele lat temu zaproponowałem metodę zwaną „statystyczną”, którą wdrożyły przedsiębiorstwa m.in. w Bydgoszczy, Częstochowie, Gdańsku, Kołobrzegu, Łodzi, Katowicach, Rzeszowie czy Krakowie.
Opiera się ona na założeniu, że natężenie przepływu wody można opisać funkcją zależną od objętości zużywanej wody, liczbą lokali, liczbą obsługiwanych mieszkańców. W zależności od sposobu użytkowania obiektu, jego funkcji i zabezpieczenia ppoż. jesteśmy w stanie podać q3/qn i R wodomierza optymalnego dla danego podłączenia wodociągowego oraz wyliczyć straty wody/dodatkowy przychód z zastosowania nowego urządzenia.
Od czego należy zacząć?
Warto zadać pytanie, jaką sumaryczną objętość wody fakturujemy wodomierzami różnych średnic. Dla wybranych systemów wodociągowych przedstawiamy zestawienie wodomierzy w zależności od danych opisujących system wodociągowy. Czasem jest tak, że 10% wodomierzy odpowiada za ponad 50% przychodów przedsiębiorstwa – i tu trzeba zacząć. W innych przedsiębiorstwach, szczególnie mniejszych, należy pamiętać o stosowaniu wodomierzy DN 20 i q3 = 2,5 m3/h, co dodatkowo przysporzy o 5-10% większy przychód w przedsiębiorstwie.
Miasto | A | B | C | D | E | F | G | |
Liczba mieszkańców | 32250 | 53000 | 79625 | 91000 | 119080 | 357650 | 1890000 | |
Liczba podłączeń wodociągowych szt. | 3423 | 5634 | 20866 | 12803 | 9485 | 27542 | 99184 | |
Długość sieci wodociągowej, km | 135 | 150,4 | 490 | 349,8 | 250,4 | 742,03 | 4230 | |
Liczba wodomierzy w szt./% – średnice DN | 15 | 292 | 3320 | 13315 | 2396 | 1300 | 1056 | 0 |
15 | 8,53% | 58,93% | 63,81% | 18,71% | 13,71% | 3,83% | 0,00% | |
20 | 2764 | 1574 | 6451 | 9386 | 7000 | 17579 | 68722 | |
20 | 80,75% | 27,94% | 30,92% | 73,31% | 73,80% | 63,83% | 69,29% | |
15 i 20 w % | 89,28% | 86,87% | 94,73% | 92,03% | 87,51% | 67,66% | 69,29% | |
25 | 166 | 249 | 300 | 441 | 333 | 3819 | 9675 | |
25 | 4,85% | 4,42% | 1,44% | 3,44% | 3,51% | 13,87% | 9,75% | |
32 | 82 | 188 | 7 | 156 | 57 | 204 | 0 | |
32 | 2,40% | 3,34% | 0,03% | 1,22% | 0,60% | 0,74% | 0,00% | |
40 | 73 | 199 | 252 | 253 | 664 | 2864 | 10289 | |
40 | 2,13% | 3,53% | 1,21% | 1,98% | 7,00% | 10,40% | 10,37% | |
25-40 w % | 9,38% | 11,29% | 2,68% | 6,64% | 11,11% | 25,01% | 20,13% | |
50 | 28 | 71 | 267 | 124 | 71 | 1408 | 7392 | |
50 | 0,82% | 1,26% | 1,28% | 0,97% | 0,75% | 5,11% | 7,45% | |
65 | 0 | 0 | 206 | 12 | 3 | 34 | 0 | |
65 | 0,00% | 0,00% | 0,99% | 0,09% | 0,03% | 0,12% | 0,00% | |
80 | 13 | 23 | 62 | 30 | 45 | 416 | 2372 | |
80 | 0,38% | 0,41% | 0,30% | 0,23% | 0,47% | 1,51% | 2,39% | |
100 | 4 | 7 | 5 | 5 | 12 | 146 | 720 | |
100 | 0,12% | 0,12% | 0,02% | 0,04% | 0,13% | 0,53% | 0,73% | |
150 | 1 | 3 | 1 | 0 | 0 | 16 | 129 | |
150 | 0,03% | 0,05% | 0,00% | 0,00% | 0,00% | 0,06% | 0,06% | |
200 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 14 | |
200 | 0,00% | 0,00% | 0,00% | 0,00% | 0,00% | 0,00% | 0,01% | |
50-150% | 1,31% | 1,79% | 2,59% | 1,34% | 1,38% | 7,28% | 10,58% | |
Suma wodomierzy DN 40-200 | 118 | 300 | 586 | 412 | 792 | 4834 | 20916 | |
Liczba wodomierzy DN 40-150/km sieci | 0,87 | 1,99 | 1,19 | 1,18 | 3,16 | 6,51 | 4,94 | |
% WODOMIERZY DN 40-200 | 3,45% | 5,32% | 3,80% | 3,31% | 8,38% | 17,67% | 20,96% |
Rys.: Struktura wielkości wodomierzy w wybranych miastach w Polsce (opracowanie Piotr Tuz)
Szklanka do połowy pusta czy pełna?
Z zadowoleniem obserwuję, jak ograniczanie strat wody coraz bardziej staje się troską polskich przedsiębiorstw wod.-kan., zdających sobie sprawę z trudności, jakie niesie wdrożenie nowej dyrektywy wodnej. Na konferencjach branżowych wielu z Państwa prezentuje swoje osiągnięcia i dobre praktyki w tej dziedzinie. Zmieniłbym jednak tę perspektywę – poprzez wyjście od świadomości skupionej na stracie i jej unikaniu ku świadomości ukierunkowanej nazwiększanie przychodów przedsiębiorstwa.
U jednego z naszych klientów wraz z zespołem zoptymalizowaliśmy 16 500 wodomierzy. Dzięki tym zmianom dodatkowy zysk ze sprzedaży wody w skali roku wyniesie 2,88 mln zł, co oznacza zwrot nakładów z inwestycji po 301 dniach.
Teraz klient jest gotowy na kolejne kroki ku zwiększaniu przychodów – w jego przypadku będzie to wdrożenie systemu zdalnego odczytu i monitoringu.
Rys. Wieloaspektowy program ograniczania strat wody dostosowany do potrzeb przedsiębiorstwa (opracowanie Piotr Tuz)
Gdzie zmierzają nasze pieniądze?
Zakończę słowami Johna C. Maxwella – znanego coacha i autora w dziedzinie przywództwa: „Zrobić budżet to wskazać swoim pieniądzom, dokąd mają iść, zamiast się zastanawiać, gdzie się rozeszły”. Życzę Państwu, byście w swoich przedsiębiorstwach wskazywali pieniądzom właściwy kierunek. Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w dziedzinie ograniczania strat, a zarazem zwiększania przychodów, razem z zespołem ekspertów jesteśmy do Waszej dyspozycji.